آبیاری درختان در فصول مختلف تأثیر شگرفی بر رشد، سلامت و باردهی آنها دارد. بسیاری از باغداران و کشاورزان این پرسش را مطرح میکنند که «بهترین زمان آبیاری در بهار، تابستان، پاییز و زمستان چیست و هر فصل چه مقدار آب برای درختان لازم است؟» در پاسخ باید بگوییم که هر فصلی بسته به دمای هوا، میزان بارندگی و مرحله رشد درختان، برنامه آبیاری متفاوتی میطلبد. برای مثال در فصل بهار که درختان شروع به جوانهزنی میکنند، تأمین رطوبت خاک اهمیت زیادی دارد تا فرایند رشد برگها و ریشهها بهخوبی شکل بگیرد. در تابستان، مدیریت زمان آبیاری نقش کلیدی در جلوگیری از تنش گرمایی دارد. در پاییز، اگرچه رشد درخت آهسته میشود؛ اما ذخیره کافی آب در خاک برای گذراندن زمستان ضروری است. در زمستان نیز ریشهها علیرغم رکود ظاهری، همچنان نیازمند رطوبتاند. در ادامه، تمام نکات ضروری و فنی برای تعیین بهترین زمان و روش آبیاری درختان در فصول مختلف را بررسی خواهیم کرد. با ما همراه باشید.
زمان آبیاری درختان در فصل بهار
در ابتدای بهار، درختان از خواب زمستانی بیدار میشوند و فرایند جوانهزنی برگها آغاز میشود. در ضمن، این فصل بهترین زمان برای انواع کوددهی مانند کود آمینو اسید است. در این مرحله، تأمین آب کافی در خاک از چند جنبه حائز اهمیت است:
- ریشههای جوان و نازک در بهار توسعه مییابند. اگر خاک در این زمان خشک باشد، رشد اولیه ریشه دچار اختلال میشود.
- آب بهعنوان رسانای مواد مغذی عمل میکند و کمبود آن مانع از تشکیل برگهای سالم میشود.
- هرچند بهار معمولاً همراه با بارندگی است؛ اما در صورت خشکبودن خاک در عمق ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتری، زمان آبیاری فرارسیده است. از سمت دیگر، آبیاری مفرط میتواند باعث خفگی ریشه یا پوسیدگی آن شود.
بهترین زمان آبیاری در بهار معمولاً ساعات اولیه صبح است. آبیاری در این ساعات کمک میکند گیاه زمان کافی برای جذب آب و کاهش تنش حرارتی در طول روز داشته باشد. اگر دمای هوا بهاندازهای پایین است که شبها امکان یخزدگی وجود دارد، بهتر است پیشاز یخزدگی کامل خاک و در شرایطی که دما کمی بالاتر از صفر است، آبیاری صورت بگیرد.
بهترین زمان آبیاری درختان در تابستان
تابستان، فصل هوای گرم و تبخیر بالاست. در این دوره، مدیریت صحیح زمان آبیاری برای پیشگیری از تنش خشکی نقش بسیار مهمی دارد.
- در طول روز تبخیر بهشدت افزایش مییابد. توصیه میشود در صبح زود (پیشاز طلوع کامل آفتاب) یا هنگام غروب آبیاری انجام بدهید تا هدررفت آب بر اثر تبخیر به حداقل برسد.
- درختان بهویژه درختان میوه، نیازمند آبیاری منظم هستند تا میوههایشان دچار ریزش نشوند و کیفیت میوه حفظ شود. معمولاً بسته به نوع خاک و دمای هوا، ۲ تا ۳ نوبت آبیاری در هفته (یا حتی بیشتر در خاکهای شنی) ضروری است. آبیاری صحیح درخت گردو هم به همین منوال است.
- نهالها و درختان جوان در تابستان به آب بیشتری (بهصورت متوالی و با فواصل کمتر) نیاز دارند.
در روشهای آبیاری این فصل، آبیاری قطرهای گزینهای ایدئال برای کاهش اتلاف آب است. اگر از روشهای آبیاری غرقابی یا آبیاری تشتکی استفاده میکنید، حتماً به عمق نفوذ آب توجه داشته باشید تا آب به بخشهای عمقی ریشه برسد.
زمان آبیاری درختان در فصل پاییز
پاییز را میتوان فصلی انتقالی بین گرمای تابستان و سرمای زمستان دانست. گرچه درختان بهتدریج وارد فاز خواب میشوند؛ اما همچنان نیاز آبی آنها کاملاً از بین نرفته است.
- تأمین رطوبت مناسب در پاییز باعث میشود ریشهها ذخیره آبی مطلوبی برای گذراندن زمستان داشته باشند.
- بسیاری از منابع توصیه میکنند که آبیاری اصلی پاییزه را پساز ریزش برگها انجام بدهید. این کار به درختان (بهویژه سوزنیبرگان و درختان همیشهسبز) کمک میکند ذخیره لازم را فراهم کنند.
- اگر پاییز گرم باشد و آبیاری بیشازحد صورت بگیرد، ممکن است رشد ناخواسته شاخههای جدید شکل بگیرد که در برابر سرما آسیبپذیرند. لذا تعادل در میزان آبیاری اهمیت دارد.
در این فصل بهتر است میزان آبیاری را بهتدریج کاهش بدهید، مگر آنکه خشکی غیرعادی رخ بدهد یا پاییز کمباران باشد.
بهترین زمان آبیاری درختان در زمستان
در زمستان، بیشتر درختان به حالت رکود (خواب) میروند؛ اما این بدان معنا نیست که ریشهها دیگر اصلاً به آب نیاز ندارند در واقع ریشه همچنان به میزانی از رطوبت نیاز دارد تا بافت خود را حفظ کند.
- اگر دمای هوا بهشدت زیر صفر است، آبیاری ممکن است باعث یخزدگی لایههای سطحی خاک شود و به ریشه صدمه بزند.
- زمانی که دمای هوا بیشاز ۴ یا ۵ درجه سانتیگراد است و خاک یخزده نیست، میتوانید آبیاری عمیق انجام بدهید.
اگر خاک تا عمق مناسب (۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر) خشک باشد، بهتر است یک آبیاری عمیق و آهسته صورت بگیرد.
نکات مهم در تعیین و تشخیص زمان آبیاری گیاهان
توجه شما را به رعایت نکات زیر جلب میکنیم:
- بهترین راه برای تشخیص زمان آبیاری، ارزیابی رطوبت در عمق ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتری است. اگر خاک در این عمق خشک بود، نوبت آبیاری بعدی فرا رسیده است.
- از آبیاری در اوج گرما پرهیز کنید؛ چراکه موجب تبخیر بیشتر و هدررفت آب میشود.
- خاکهای شنی بهسرعت رطوبت از دست میدهند و نیاز به آبیاری بیشتری دارند؛ در مقابل خاکهای رسی، آب را بیشتر نگه میدارند؛ اما خطر ماندابیشدن در آنها بالاست.
- در مناطق خشک و کمبارش، سعی کنید از روشهای بهینهتر مانند آبیاری قطرهای بهره ببرید.
- آبیاری بارانی و آبیاری غرقابی بهویژه اگر بیبرنامه و نامنظم باشند، ممکن است باعث هدررفت آب شوند.
منبع: russelltreeexperts.com
مدتزمان مناسب برای آبیاری
مدتزمان آبیاری به عوامل زیر بستگی دارد:
- نوع روش آبیاری: در آبیاری تشتکی، ممکن است زمان کوتاهتری نیاز داشته باشید؛ اما باید چندین بار حجم مشخصی از آب را در تشتک بریزید. در آبیاری غرقابی، زمان طولانیتری نیاز است تا خاک کاملاً اشباع شود. آبیاری قطرهای بهصورت مداوم با شدت پایین صورت میگیرد و گاهی یک نوبت آن بین ۱ تا ۲ ساعت طول میکشد.
- اندازه و سن درخت: هرچه درخت بزرگتر و مسنتر باشد، ریشههای گستردهتری دارد و نیازمند زمان بیشتری برای رسیدن آب به عمق ریشه است.
- دما و میزان تبخیر: در روزهای بسیار گرم با تبخیر زیاد روبهرو هستیم و ممکن است نیاز باشد زمان آبیاری طولانیتر شود. در دماهای پایینتر، زمان کوتاهتر هم کفایت میکند.
عوامل مؤثر بر دفعات و مقدار آب مورد نیاز درخت
این عوامل شامل موارد زیر است:
- سن درخت: نهالها با ریشههای محدود، سریعتر از درختان بالغ به کمآبی واکنش نشان میدهند و دفعات آبیاری بیشتری نیاز دارند.
- نوع گونه درخت: برخی گونهها (مانند درختان مقاوم به خشکی) با مقدار آب کمتر هم دوام میآورند. در مقابل، گونههای آبدوست به آبیاری مکرر نیاز دارند.
- اقلیم و بارندگی: در مناطق پربارش، طبیعی است که دفعات آبیاری کاهش بیابد.
- بافت خاک: خاک شنی زود خشک میشود؛ بنابراین دفعات آبیاری در آن بیشتر خواهد بود. خاک رسی آب را طولانیتر نگه میدارد ولی نیازمند نظارت دقیقتر برای جلوگیری از غرقابیشدن ریشه است.
- میزان تبخیر و باد: در مناطق بادخیز تبخیر و تعرق افزایش مییابد، لذا آب بیشتری از دست میرود و آبیاری باید افزایش بیاید.
دفعات و مقدار آبیاری درختان جوان
درختان جوان یا نهالها حساسیت بسیار بالایی به کمآبی دارند. چند نکته کلیدی در رابطه با زمان آبیاری نهال عبارتاند از:
- دفعات آبیاری: بسته به فصل، ممکن است در هفته ۲ تا ۳ بار به آبیاری احتیاج داشته باشند. در تابستانهای گرم حتی ممکن است هر روز آبیاری سبک اما پیوسته لازم باشد.
- مقدار آب: ریشه نهالها سطحی است؛ لذا باید آبیاری عمیق اما به دفعات بیشتر صورت بگیرد. معمولاً در هر نوبت آبیاری (مثلاً با روش تشتکی) ۵ تا ۱۰ لیتر آب (با توجه به قطر تنه و وضعیت خاک) کفایت میکند.
- فصول پایانی سال: حتی در پاییز و زمستان، اگر خاک خیلی خشک باشد، باید نهالها را آبیاری کرد.
- ترجیح روش آبیاری: آبیاری قطرهای برای نهالها عالی است؛ زیرا با سرعت کم اما پیوسته، آب در دسترس ریشههای کمعمق قرار میگیرد.
دفعات و مقدار آبیاری درختان بالغ
درختان بالغ ریشههایی گستردهتر و عمیقتر دارند و معمولاً میتوانند دورههای کوتاه خشکی را تحمل کنند. بااینحال:
- تنظیم دفعات آبیاری: درختان بالغ هر ۷ تا ۱۰ روز (بسته به شرایط اقلیمی و فصل) نیاز به آبیاری عمیق دارند.
- مقدار آب: مقدار آب مورد نیاز درخت بالغ بیشتر از درختان جوان است؛ اما بهدلیل گستره ریشه، قابلیت جذب آب از عمق و سطح وسیعتری را دارند.
- جلوگیری از آبیاری سطحی مکرر: آبیاریهای سطحی و کمعمق موجب میشود ریشهها به عمق خاک نفوذ نکنند و در برابر تنش خشکی مقاومت پایینتری پیدا کنند.
- کنترل رطوبت: با وجود گستردگی ریشه، اگر درخت علائمی از خشکی (مانند زردی یا ریزش برگ) نشان داد، باید فواصل آبیاری را کمتر کنید.
منبع: maplehilltree.com
جدول نیاز آبی درختان
| نوع درخت | فصل رشد اصلی | دفعات پیشنهادی آبیاری (در هفته) | حجم آب تقریبی هر بار آبیاری (لیتر) | روش پیشنهادی |
| نهال جوان | بهار تا اواسط تابستان | 2 تا 3 مرتبه | 5 تا 10 | قطرهای / تشتکی |
| درخت میوه | بهار، تابستان | 1 تا 2 مرتبه | 15 تا 25 | قطرهای / غرقابی کنترلشده |
| درخت سایهدار | بهار، تابستان، پاییز | 1 مرتبه | 20 تا 30 | بارانی / تشتکی |
توضیح: این اعداد تقریبی هستند و بسته به نوع خاک، دمای محیط، سن درخت و اقلیم منطقه تغییر میکنند.
سخن پایانی
زمان آبیاری مناسب در هر فصل، کلید حفظ سلامت و رشد پایدار درختان است. با توجه به تغییرات دما، میزان بارندگی و مرحله رشد درختان، میتوان برنامهای دقیق تنظیم کرد که هم به نیاز آبی گیاه پاسخ بدهد و هم از اتلاف آب جلوگیری شود. مهمترین اصل، بررسی رطوبت خاک، شناخت شرایط اقلیمی و انتخاب روش آبیاری مناسب برای هر دوره زمانی است.
آبادیس تولید کننده برتر هیومیک اسید در ایران
استفاده از هیومیک اسید یکی از راهکارهای مؤثر برای بهبود ساختار خاک و افزایش ظرفیت نگهداری آب است. شرکت آبادیس، بهعنوان تولیدکننده برتر هیومیک اسید در ایران، محصولاتی باکیفیت بالا عرضه میکند که میتواند جذب عناصر غذایی را تسهیل و نیاز آبی درختان را بهشکل قابلتوجهی مدیریت کند.
سؤالات متداول
- آیا در روزهای بارانی نیاز به آبیاری درختان وجود دارد؟
اگر بارش به قدری نباشد که عمق رطوبت خاک را تأمین کند (۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر)، بهتر است آبیاری تکمیلی انجام بدهید؛ اما در صورت بارش کافی، میتوانید نوبت آبیاری را به تعویق اندازید.
- چرا آبیاری شبانه برای برخی درختان توصیه نمیشود؟
در آبیاری شبانه، اگر برگها خیس بمانند، ریسک بیماریهای قارچی افزایش مییابد. بهویژه در درختان حساس، بهتر است آبیاری بهصورت قطرهای یا در ساعاتی که برگها فرصت خشکشدن دارند، انجام شود.
- درختان همیشهسبز در زمستان هم به آب نیاز دارند؟
بله. این درختان تبخیر و تعرق را از سطح برگهایشان ادامه میدهند؛ لذا در زمستانهای کمباران، تأمین رطوبت کافی در روزهای بدون یخبندان برای جلوگیری از خشکشدن ریشهها ضروری است.