درحالیکه آهن برای رشد گیاهان حیاتی است و نقش کلیدی در تولید کلروفیل و فرایندهای متابولیکی دارد، استفاده از براده آهن، پودر آهن و خاک آهن بهعنوان کودهای آهنی جایگزین توصیه نمیشود. شاید بسیاری فکر کنند که افزودن این مواد به خاک، منجر به تأمین سریع آهن برای گیاهان میشود؛ اما در عمل، این مواد در شرایط غالباً قلیایی خاک دچار اکسیداسیون میشوند و بهشکل غیرقابلجذب برای ریشهها درمیآیند. در مقابل، استفاده از کودهای آهنی بهشکل کلات آهن، بهویژه کلات آهن مبتنی بر هیومیک اسید، بهدلیل پایداری بالا تا پیاچهای بسیار قلیایی و قابلیت تأمین آهسته و مستمر آهن، گزینهای مطمئن و مؤثر محسوب میشود. برای درک بهتر این موضوع در ادامه با ما همراه باشید.
براده آهن برای کشاورزی
برخی از کشاورزان و باغداران به استفاده از براده آهن بهعنوان منبع آهن برای تغذیه درختان روی میآورند؛ اما واقعیت این است که براده آهن در شرایط واقعی زمین، بهدلیل واکنش با رطوبت و تغییرات pH، بهسرعت اکسید و به زنگ تبدیل میشود؛ بنابراین نمیتواند از طریق سیستم ریشه گیاه بهشکل موردنیاز جذب شود. بهعنوانمثال، اگر میزان استفاده از مقدار براده آهن برای درخت بهدرستی محاسبه نشود، احتمال دارد که این ماده نتواند نیازهای آهنی درختان را تأمین کند. علاوهبراین، برخی افراد در هنگام کاشت درختان میوه به اشتباه بر این باورند که براده آهن برای درخت میوه میتواند به بهبود کیفیت و رشد آنها کمک کند؛ درحالیکه مطالعات نشان دادهاند که استفاده از این ماده منجر به تجمع اکسید آهن میشود. حتی مواردی از ریختن براده آهن پای درخت گزارش شده است که علاوهبر نداشتن اثربخشی، مشکلات فیزیکی در اطراف ریشه ایجاد میکند. همچنین، اقدام به خرید براده آهن برای درخت از بازارهای مختلف با قیمتی مناسب؛ اما بدون درنظر گرفتن کیفیت واقعی، میتواند خسارات عمدهای برای خاک و گیاه بههمراه داشته باشد.
فواید و خاصیت براده آهن برای درخت
در نگاه اول ممکن است برخی از خواص ظاهری براده آهن بهعنوان یک منبع غنی آهن به نظر برسد؛ اما بررسیهای علمی نشان میدهد که این ماده، بهدلیل ناپایداری در شرایط محیطی، نتوانسته است نیازهای آهنی درختان را بهطور مؤثر برطرف کند. هر چند برخی منابع مزایایی مانند افزایش دسترسی به عناصر معدنی را به براده آهن نسبت میدهند؛ اما این ادعاها در عمل ثابت نشدهاند. در واقع، اگرچه گمان میرود براده آهن بهعنوان یک ماده معدنی میتواند به رشد گیاه کمک کند؛ اما از منظر شیمیایی و فیزیولوژیکی، این ماده بهسرعت دچار اکسیداسیون میشود و آهن موجود در آن به فرم قابلجذب تبدیل نمیشود؛ بنابراین، استفاده از این روش، علاوهبر نداشتن اثربخشی، میتواند مشکلات جدی برای سیستم تغذیه گیاه ایجاد کند و نیاز به راهکارهای بهتری مانند استفاده از کودهای کلات آهن احساس میشود.
مضرات براده آهن در کشاورزی
از مهمترین این معایب میتوان به اکسیداسیون سریع ماده اشاره کرد؛ هنگامی که براده آهن به خاک افزوده میشود، بهدلیل شرایط رطوبتی و قلیایی، بهسرعت بهشکل زنگ درمیآید؛ درنتیجه از دسترس گیاه خارج میشود. همچنین، مشکل دیگری که در این زمینه مشاهده میشود، ناهمگنی در توزیع ماده در خاک است؛ این مسئله باعث میشود که حتی اگر در برخی نقاط مقدار مناسب براده وجود داشته باشد در نقاط دیگر گیاهان دچار کمبود آهن شوند. علاوهبراین، استفاده نادرست از براده آهن میتواند باعث ایجاد تجمعات غیرقابلجذب در نزدیکی ریشه شود؛ مثلاً در مواردی، ریختن براده آهن پای درخت سبب ایجاد لایههای سخت و ناسازگار در اطراف ریشه میشود. ازسویدیگر، این روش تغذیه، نیاز بهدقت بسیار زیادی در زمان و میزان مصرف دارد که در عمل اغلب رعایت نمیشود؛ بنابراین با توجه به این معایب و نقصهای موجود، استفاده از براده آهن در کشاورزی به هیچ وجه توصیه نمیشود.
خواص و فواید پودر آهن برای گیاهان
پودر آهن باوجوداینکه در ابتدا بهصورت محلول در آب در میآید، بهدلیل شرایط شیمیایی خاکهای کشاورزی، بهسرعت دچار اکسیداسیون و بهشکل جذبناپذیری برای گیاه تبدیل میشود. بهعنوان نمونه، استفاده از پودر آهن درخت ممکن است در ابتدا تأثیر مثبتی داشته باشد؛ اما در بلندمدت، این تأثیر بهدلیل کاهش دسترسی به آهن از بین میرود. همچنین، برخی گزارشها درباره قیمت پودر آهن برای درختان نشان میدهد که برخلاف هزینههای نسبتاً پایین آن، اثرات منفی اقتصادی ناشی از جذبنکردن مناسب آهن بهراحتی قابلمشاهده است. در همین راستا، بررسیهای بازار نیز نشان میدهد که قیمت هر کیلو پودر اهن ممکن است پایین باشد؛ اما ارزش واقعی آن در تأمین نیاز گیاهان بسیار ضعیف است.
علاوهبراین، مواردی از پودر اهن برای گیاه بهعنوانمثال برای پوشش درختان ذکر شده است که در نهایت اثربخشی آن بهدلیل تغییرات pH خاک کاهش پیدا میکند. همچنین، ادعاهایی درباره استفاده از پودر آهن برای درخت و حتی پودر آهن برای گل وجود دارد که نتوانستهاند بهعنوان راهکارهای مؤثر شناخته شوند. در همین میان، استفاده از پودر آهن برای گیاهان آپارتمانی نیز با مشکلات مشابهی همراه است؛ زیرا حتی در محیطهای کنترلشده نیز این ماده بهدلیل ناپایداری شیمیایی خود عمل مورد انتظار را ندارد.
ازسویدیگر، برخی منابع ادعا میکنند که فواید پودر آهن برای درخت ممکن است در برخی شرایط محدود مشاهده شود؛ اما در عمل این مزایا بهگونهای نیست که بتوانند نیازهای پیچیده تغذیهای گیاهان را پوشش بدهند. بهعلاوه، استفاده از پودر آهن برای درختان میوه و پودر آهن برای گیاهان همواره با چالشهایی مانند کاهش دسترسی به آهن و تغییرات شیمیایی همراه بوده است.
در بخش اقتصادی نیز، بسیاری از کشاورزان به بررسی قیمت پودر آهن کشاورزی پرداختهاند؛ اما نتیجهگیری شده است که برخلاف قیمت مناسب، اثربخشی آن بهدلیل سرعت تغییر شکل و کاهش دسترسی به آهن، ضعیف است. همچنین، تعیین مقدار مصرف پودر آهن برای گیاه نیازمند دقت و بررسیهای تخصصی است که اغلب در عمل رعایت نمیشود. در نهایت، راهکارهای صحیح شامل بررسی نحوه استفاده پودر آهن برای گیاهان آپارتمانی بهصورت کنترلشده و در ترکیب با دیگر مواد معدنی است که میتواند به حداقل رساندن مشکلات مذکور کمک کند.
آیا خاک آهن برای درخت مفید است؟
با توجه به کاربردهای متنوع خاک در تغذیه گیاهی، استفاده از خاک آهن بهعنوان منبع آهنی به ظاهر جذاب به نظر میرسد؛ اما در عمل، خاک آهن نیز همانند براده و پودر در شرایط غالباً قلیایی بهسرعت دچار تغییرات شیمیایی میشود. قیمت خرید و استفاده از این ماده، همانطور که در برخی موارد مشخص شده، تحت عنوان قیمت خاک آهن مورد بررسی قرار گرفته است؛ اما بهدلیل ناپایداری آن در خاکهای واقعی، تأثیر مثبتی بر رشد گیاهان ندارد.
علاوهبراین، برخی مطالعات نشان دادهاند که استفاده از خاک آهن بهعنوان یک کود جایگزین برای تأمین آهن درختان به هیچ وجه نتوانسته است نیازهای گیاهی را برآورده کند؛ بههمیندلیل استفاده از آن به هیچ عنوان توصیه نمیشود. در همین راستا، لازم است توجه شود که خاک آهن برای درخت، برخلاف ظاهر طبیعی و اقتصادی آن، هیچگاه جایگزین روشهای مطمئن و علمی تأمین آهن مانند استفاده از کلات آهن نخواهد شد.
سخن پایانی
در پایان باید گفت که استفاده از براده، پودر و خاک آهن بهعنوان کودهای آهنی در عمل کارایی لازم را ندارند و میتوانند مشکلات جدی در جذب آهن توسط گیاه ایجاد کنند. راهکار مؤثرتر، استفاده از کلات آهن است که از پایداری بالا و قابلیت جذب بیشتر برخوردار است.
مطالب مرتبط: فواید میخ زدن به درخت گردو
آبادیس تولید کننده کود کلات آهن با پایداری و قابلیت جذب بالا
در مواجهه با چالشهای تأمین آهن در شرایط خاکهای قلیایی و ناپایدار، استفاده از کودهای آهنی بهصورت کلاتشده بهویژه بر پایه هیومیک اسید بهترین راهکار محسوب میشود. کلات آهن آبادیس که در ترکیب با کود هیومیک اسید تهیه میشود، دارای مزایای فراوانی نسبت به کلاتهای سنتزی مانند EDTA و EDDHA است.
بهعنوانمثال، درحالیکه کلاتهای سنتزی تا پیاچ ۷ یا ۸ پایداری دارند، کلات آهن هیومی آیرون بهدلیل حضور هیومیک اسید تا پیاچ ۱۲ قادر به نگهداری آهن در فاز محلول است و به ریشه گیاه منتقل میشود. این ویژگی باعث میشود که کاربرد آن در مصرف خاکی به مراتب مؤثرتر و پایدارتر از استفاده از سایر کلاتهای آهن باشد.
علاوهبراین در فرایند کلاتسازی سنتزی، عامل کلاتهکننده پساز رهاسازی آهن، هیچ اثر مفیدی بر گیاه ندارد؛ درحالیکه هیومیک اسید علاوهبر تأمین آهن، پتاسیم موردنیاز گیاه را نیز به میزان قابلتوجهی (حدود ۵۰ درصد پتاسیم هیومات) فراهم میکند.
از نظر اقتصادی نیز، تولید کلات آهن بر پایه هیومیک اسید با هزینه کمتری نسبت به روشهای سنتزی همراه است و کارایی بالاتری در شرایط متغیر خاک دارد. این محصولات پیشرفته توسط آبادیس تولید شدهاند تا پاسخگوی نیازهای تغذیهای گیاهان بهصورت علمی، اقتصادی و پایدار باشند؛ لذا بهجای استفاده از براده، پودر یا خاک آهن، استفاده از کلات آهن توصیه میشود.
منبع: sciencedirect.com
سؤالات متداول
- چرا استفاده از براده، پودر و خاک آهن بهعنوان کودهای آهنی مناسب نیست؟
این مواد در خاکهای قلیایی بهسرعت اکسید میشوند و آهن را به فرم غیرقابلجذب تبدیل میکنند؛ بنابراین، نمیتوانند نیازهای تغذیهای گیاهان را بهطور مؤثر تأمین کنند.
- چگونه pH خاک بر دسترسی گیاه به آهن تأثیر میگذارد؟
در خاکهای قلیایی، آهن بهدلیل تشکیل اکسیدهای نامحلول، بهراحتی توسط ریشهها جذب نمیشود. استفاده از کودهای کلاتشده میتواند آهن را در فاز محلول نگه داشته و دسترسی گیاه به آن را بهبود ببخشد.