دلایل سفید شدن سنبله گندم و روش‌های جلوگیری از آن

دلایل سفید شدن سنبله گندم چیست؟ این بیماری می‌تواند علل مختلفی داشته باشد. بروز این بیماری قارچی در یک مزرعه، باعث می‌شود کل محصولات درگیر شوند و در نتیجه، خسارات زیادی را برای کشاورزان و باغداران، به بار می‌آورد. بیماری سفید شدن سنبله گندم با نام‌‌های دیگری همچون فوزاریوم گندم، بادزدگی گندم، کپک صورتی و اسکاب خوشه شناخته می‌شود. به‌طور کلی، این بیماری بیشتر در مزارعی که کشت غلات در آن‌ها انجام می‌شود، دیده می‌شوند. بیشترین میزان آلودگی سنبله‌ها، در گندمهای نارس دیده می‌شود. با آلوده شدن یک سنبلچه، قارچ به سایر قسمت‌های خوشه سرایت می‌کند و در نتیجه تمام خوشه سفید می‌شود. یکی از روش‌های جلوگیری این بیماری می‌تواند استفاده از کود هیومات پتاسیم باشد.

بیماری سفید شدن سنبله گندم چیست؟

بلایت فوزاریوم (FHB) یکی از مخرب‌‌ترین بیماری ‌هایی است که می‌تواند مزارع گندم را آلوده کند. سفید شدن بخش سنبله گندم، به‌دلیل حمله نوعی قارچ به‌نام فوزاریوم به سنبلچه اتفاق می‌افتد که یکی از بیماری‌های شایع گیاهی در سراسر جهان است. این بیماری توسط گونه‌ های مختلفی از قارچ‌ها همچون Fusarium و Microdochium ایجاد می‌‌شود. سفید شدن سنبله گندم در مناطقی با آب‌و‌هوای گرم ‌و‌ معتدل اتفاق می‌افتد؛ اما آغاز این بیماری در فصل زمستان است. نحوه حمله این بیماری قارچی به گیاهان به این شکل است که با لانه‌گذاری روی بذرهای کاشته شده یا بقایای باقیمانده گیاه در فصل زمستان، آن را آلوده می‌کنند. با شروع فصل بهار، لانه‌‌گذاری‌های انجام شده توسط اسپورهای هوازی (کنیدی‌ها یا آسکوسپورهای حاصل از منابع آلودگی) جابجا شده -در شرایط رطوبت و بارندگی و در زمان گلدهی گیاه- سنبله‌ها را آلوده می‌کنند. بیماری قارچ فوزاریوم یا بادزدگی، از طریق نفوذ به بافت اجزای ریشه گیاه نیز می‌تواند سبب آلوده‌شدن غلات ‌شود.

عوارض بیماری قارچی بادزدگی گندم

از مهم‌ترین عوارض این بیماری، ریز و چروکیده شده دانه‌ها و پوچ شدن خوشه‌هاست که سبب به‌وجود آمدن محصولی نامرغوب و خسارات اقتصادی به کشاورزان می‌شود. اگر محور گیاه آلوده شود، تمامی بافت‌های بالاتر و سنبله‌ها، خشک و ضعیف می‌شوند. سنبلچه‌های سفید اغلب یا حاوی دانه‌های ریز هستند و یا اینکه به‌طور کامل، پوچ می‌شوند. خسارات بیماری قارچی بادزدگی، تنها متوجه خوشه گیاه نیست. این بیماری می‌تواند سبب ایجاد لکه‌های سوختگی روی برگ و ساقه گیاه نیز بشود.

اگر محصول آلوده به توکسین قارچی توسط حیوانات و انسان‌ها مصرف شود، امکان ابتلای آن‌ها به بیماری‌های خطرناک وجود دارد.

آمار سفید شدن سنبله گندم در ایران

آمار دقیقی از خسارات وارده از سوی این بیماری در مناطق مختلف ایران وجود ندارد. موضوع واضح این است که این بیماری از سال‌ها قبل به صورت پراکنده، در مزارعی از مناطق مختلف ایران، مشاهده شده است. وجه اشتراک کلیه این مناطق، آب‌ و‌ هوایی گرم و معتدل بوده است. در سال‌های اخیر، شدت رشد این بیماری در مناطق نیمه ‌مرطوب و مرطوب مانند دشت مغان استان اردبیل، با افزایش بی‌ سابقه‌ای همراه بوده است.

علائم سفید شدن سنبله گیاه گندم

این بیماری، با یکسری از علائم هشداردهنده همراه است که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم:

·      سفید ‌شدن یا رنگ ‌پریدگی خوشه‌ ها

این رنگ‌ پریدگی اغلب در نیمه بالایی خوشه مشاهده شده و به‌تدریج، به سایر قسمت‌های گیاه سرایت می‌کند؛ تا جایی که بیماری به دمگل نیز منتقل شود و ساقه گندم از زرد کهربائی، به رنگ قهوه‌ای، ارغوانی یا زرشکی تغییر رنگ دهد.

·      تغییر رنگ و وزن دانه‌ها

علاوه‌بر تغییر رنگ ساقه، رنگ و شکل دانه‌ها نیز با تغییراتی همراه است. در این بیماری دانه‌ها به رنگ خاکستری و یا صورتی متمایل شده و به‌تدریج چروکیده می‌شوند. دانه‌های چروکیده وزن سبکی داشته و ظاهرشان نیز مات و کدر است؛ ضمن اینکه دانه‌های به‌ظاهر سالم قابل مصرف نیستند و شفافیت لازم را ندارند. بلکه ظاهری مات و کدر دارند.

·      شکل ظاهری بوته‌ها

آلودگی بوته‌های جوان، مستقل از آلودگی خوشه‌ها است. بوته‌های جوانی که از بذور آلوده عمل آمده‌اند، پیش از بالغ شدن پژمرده شده و می‌میرند. این بوته‌ها معمولا بلندترند ولی ضعیف‌ تر از بوته ‌های سالم هستند. ذکر این نکته حائز اهمیت است که بیماری قارچی سفید شدن سنبله گندم، به‌هیچ‌وجه از داخل گیاه به خوشه‌ها سرایت نمی‌کند. در واقع علت آلودگی بوته‌های سالم، به‌دلیل سرایت بیماری از بذرهای آلوده به بذرهای سالم و رشد آن‌ها در ساختمان گیاه است.

دلایل سفید شدن سنبله گندم

طبق تحقیقات انجام‌شده از سوی کارشناسان کشاورزی، دلایل مختلفی برای سفید شدن سنبله گندم کشف شده است که در این بخش از مطلب، به آن‌ها می‌پردازیم:

• فعالیت سن مادر
• قارچ فوزاریوم
• گرمای زودرس و سرمای دیرس
• پاخوره

بیشتر بخوانید: معرفی انواع روش های شخم زدن، مزایا و معایب آن

معرفی انواع روش های شخم زدن، مزایا و معایب آن

روش‌های کنترل بیماری بادزدگی گندم

با انجام یکسری از روش‌های درمانی، می‌توان فرآیند پیشرفت این بیماری را در مزارع گندم، کنترل کرد. این روش‌ها عبارتند از:

1.    رعایت فاصله کشت

همانطور که در بخش‌های پیشین اشاره کردیم، یکی از دلایل سفید شدن سنبله گندم، کاشت گندم در زمینی است که قبلا در آن ذرت کشت شده‌است. این بيماري باعث پوسيدگي ساقه، دانه، و كاكل ذرت شده كه به‌مدت چند سال مي‌تواند در ذرت و بقاياي گياه باقي بماند. با کشت گندم در چنین زمینی، احتمال آلوده شده خوشه‌های گندم صددرصد است.

2.    کاشت بذر مرغوب

یکی دیگر از روش‌های جلوگیری از این بیماری، کاشت دانه‌های سالم است. اگر دانه‌های شما نامرغوب، چروکیده و سبک‌ وزن باشند، ظهور این بیماری در مزرعه شما قطعی است. برخی از کشاورزان، از بذر مرغوب و ضدعفونی‌شده استفاده می‌کنند تا سنبله‌های گندم سفید نشود؛ هرچند تضمینی برای جلوگیری از توسعه و گسترش این بیماری در مراحل بعدی وجود ندارد.

3.    ضدعفونی کردن بذر با قارچ‌کش‌ها

یکی از روش‌های جلوگیری از آلوده‌شدن بذرها، استفاده از قارچ‌کش‌های سیستمیک و ترکیب آن‌ها با سمومی همچون سوميايت، كاربندازيم و تيرام برای اثرگذاری بیشتر است.

4.    آماده‌سازی زمین پیش از کشت

یکی دیگر از راهکارهای جلوگیری از بروز این بیماری قارچی، آماده‌سازی زمین پیش از کشت گندم است. در این مرحله زمین کشاورزی باید تا حد امکان، از کلیه بقایای گیاهی محصولات قبلی پاک شود. شخم عميق و تميز كردن مزرعه از بقاياي گياهي آلوده، در بهداشت کلی زمین و جلوگیری از بروز بیماری‌ها، بسیار موثر است. همچنین استفاده از کود اسید هیومیک باعث جلوگیری نیز می شود. برای شناخت انواع کود مانند هیومیک اسید پرک و هیومیک اسید مایع به صفحه محصولات وبسایت مراجعه کنید.

5.    کاشت در فصل پاییز

بهترین زمان کاشت گندم در فصل پاییز و به‌ هنگام خنک ‌بودن هوا است. زمانی‌که دمای هوا 15 درجه سانتیگراد است، بهترین زمان کاشت در فصل بهار و پاییز است.

6.    استفاده از کود هیومیک اسید به جای کودهای گیاهی

تاثیر هیومیک اسید روی گیاه گندم قابل انکار نیست. کودهای گیاهی اغلب حاوی بقایای گیاهی آلوده هستند که زمینه ابتلای بوته‌ها و خوشه‌های گندم به بیماری‌های قارچی را فراهم می‌کنند. استفاده از کود هیومیک اسید در اشکال مایع، پودری و پرک، این امکان را فراهم می‌کند که شما خاک زمین خود را به صورت سالم تغذیه کنید و از بروز بیماری‌های قارچی، جلوگیری نمایید. ضمن اینکه کود هیومیک اسید، در رشد ریشه گیاه و افزایش کیفیت محصول، نقش بسزایی دارد. عدم استفاده از واريته‌هاي حساس به بيماري، یکی دیگر از روش‌های کنترل این بیماری است. برای استعلام قیمت هیومیک اسید به وبسایت آبادیس سر بزنید.

7.    استفاده از ارقام مقاوم جو، گندم، يولاف و چاودار

به طور خلاصه شناسايي و معرفي ارقام مقاوم، رعايت تناوب زراعي، انهدام بقاياي آلوده گياهي، استفاده از کود هیومیک اسید و ضد عفوني کردن بذر پیش از کاشت با سمومي همچون تيرام، ويتاواكس و غیره، در كاهش آلودگي قارچی و جلوگیری از خسارات جانی و اقتصادی موثرند.

یکی از دلایلی که زمینه‌ساز جوانه‌زدن و توسعه قارچ‌های فوزاریوم می‌شود، انباركردن گندم با رطوبت بالاي 14 درصد است.

جمع‌بندی

در این مطلب، راجع به دلایل سفید شدن سنبله گندم، معرفی بیماری قارچی بادزدگی و علائم آن و روش‌های موثر برای کنترل آفات قارچی صحبت کردیم. سفید شدن سنبله گندم، علاوه‌براینکه سبب خسارات اقتصادی می‌شود، می‌تواند جان موجودات زنده را نیز به دلیل سم قارچی توکسین به‌خطر بیندازد. بنابراین آشنایی با روش‌های درمان و کنترل این بیماری، برای کشاورزان و باغداران بسیار مهم است. یکی از مهم‎ترین کارهایی که باید پیش از کاشت گندم انجام شود، آماده‌سازی کامل زمین و استفاده از کود فرآوری‌شده هیومیک اسید به‌جای کودهای گیاهی است.

خرید بهترین نوع هیومیک اسید برای کاشت گندم

تاثیر هیومیک اسید روی گیاه گندم سبب می‌شود تا از بروز بیماری‌های قارچی و سفید شدن سنبله گندم جلوگیری به‌عمل آید. می‌توانید از این کود به فرم‌های پرک، مایع و پودری استفاده نمایید. فرم پرک این کود تاثیر بیشتری از سایر اشکال آن دارد. خرید کود هیومیک اسید به‌صورت اینترنتی از وبسایت آبادیس امکان‌پذیر است.