تاثیر هیومیک اسید بر انگور: راهنمای جامع

کشت انگور در سراسر جهان، با چالش‌هایی مثل فقر خاک از مواد معدنی و کمبود آب روبه‌رو است. یکی از راهکارهای نوین علمی برای بهبود مقاومت گیاه در کنار امکان افزایش میزان قند و بهبود رنگ میوه‌ها، استفاده از اسید هیومیک برای انگور است. این ماده آلی به‌عنوان یک بیواستیمولانت قدرتمند باعث اصلاح ساختار و افزایش فعالیت میکروبی خاک و تحریک رشد ریشه گیاهان می‌شود. در واقع پژوهش‌ها نشان می‌دهند که اسپری برگی و کودآبیاری این ماده می‌تواند به رشد ریشه کمک کند و جذب عناصر معدنی را افزایش دهد. بنابراین در ادامه برای باغداران و تاکستان‌دارانی که با سوالاتی مانند «مقدار مصرف اسید هیومیک برای هر درخت انگور چقدر است؟» یا «چه زمانی باید محلول پاشی انجام شود؟» روبه‌رو هستند، چگونگی محلول پاشی اسید هیومیک برای انگور و زمان مصرف هیومیک اسید برای انگور را توضیح می‌دهیم.

فواید اسید هیومیک برای انگور

فواید اسید هیومیک برای انگور را می‌توان در 4 حوزه بررسی کرد:

1. بهبود ساختار خاک و افزایش نگهداری آب

آلودگی و فرسایش خاک در زمین‌های شیب‌دار تاکستان، منجر به ازدست‌رفتن لایه‌های سطحی خاک و مواد مغذی موجود در آن‌ها می‌شود؛ اما استفاده از اسید هیومیک در خاک باعث تشکیل کمپلکس‌های پایدار خاک-هوموس می‌شود که در برابر فرسایش مقاوم هستند.

مقاله‌ای از شرکت Humintech توضیح می‌دهد که خاک غنی از هوموس به‌شکل «اسفنج» عمل کرده و آب را ذخیره می‌کند. این شرایط به گیاه امکان می‌دهد تا آب و مواد غذایی را به‌صورت یکنواخت جذب کند، خصوصاً در مناطق شیب‌دار که خطر فرسایش بیشتر است.

2. افزایش جذب مواد غذایی و رشد ریشه

پژوهش‌های مختلف نشان داده‌اند که محصولات حاوی هیومیک و آمینو اسید توانسته‌اند فرایندهای فتوسنتز، جذب آب و توسعه ریشه را در انگور به‌طور محسوسی بهبود بدهند. همچنین، هیومیک اسید موجب فعال شدن H+-ATPase غشای پلاسمایی (نوعی پمپ پروتونی) و افزایش رشد سلول‌های ریشه می‌شود و در نتیجه، جذب مواد غذایی و فعالیت متابولیکی گیاه شدت می‌گیرد.

3. افزایش کیفیت میوه و مواد آنتی‌اکسیدان

در آزمایشی بر روی انگور ایتالیا، محلول‌پاشی هیومیک اسید با غلظت‌های 5 و 20 میلی‌گرم در لیتر در چند مرحله از فصل رشد، باعث افزایش اندازه دانه‌های انگور، کاهش اسیدیته و افزایش نسبت بریکس/اسیدیته شد. این پژوهش در نهایت می‌گوید:

“In organic viticulture humic acids may find a valid and appropriate application for a technical and economical use.”

در کشت انگور ارگانیک، اسیدهای هیومیک ممکن است کاربرد معتبر و مناسبی برای استفاده فنی و اقتصادی پیدا کنند.

• نکته: نسبت بریکس/اسیدیته شاخصی است که تعادل بین قند (بریکس) و اسیدهای آلی در میوه را نشان می‌دهد و هرچه این نسبت بالاتر باشد، طعم میوه شیرین‌تر و مطلوب‌تر است.

همچنین پژوهش‌های دیگری گزارش کرده‌اند که ترکیب اسید هیومیک با آمینو اسیدها موجب افزایش میزان آنتوسیانین در آب انگور و بهبود رنگ میوه شده است.

• نکته: اسیدهای آمینه به تنهایی می‌توانند سنتز کلروفیل و تحمل گیاه به تنش‌ها را افزایش دهند؛ اما پژوهش‌ها نشان می‌دهد که ترکیب هیومیک و آمینو اسیدها، اثرات هم‌افزایی بیشتری دارد. بااین‌حال، تفاوت هیومیک اسید و آمینو اسید در منشأ و نحوه عملکرد آن‌هاست؛ هیومیک اسید بیشتر نقش اصلاح‌کننده خاک و تنظیم‌کننده رشد را دارد، در حالی‌که آمینو اسیدها به‌عنوان واحدهای سازنده پروتئین مستقیماً در فرایندهای متابولیکی شرکت می‌کنند. بنابراین استفاده ترکیبی از این دو می‌تواند بیشترین سود را برای تاکستان داشته باشد.

تاثیر هیومیک اسید بر انگور

در جدول زیر نتایج چندین مطالعه درباره محلول پاشی اسید هیومیک برای انگور و اثرات آن بر ویژگی‌های مختلف محصول خلاصه شده است.

مقدار و روش مصرف	اثرات مشاهده‌شده	منبع پژوهش
5 و 20 میلی‌گرم در لیتر (foliar spray) در چند زمان رشد	افزایش کلروفیل، کاهش اسیدیته، افزایش نسبت بریکس/اسیدیته و افزایش اندازه حبه	نتایج یک مقاله نشان دادند که تیمار هیومیک اسید باعث افزایش کلروفیل و کاهش اسیدیته شد.
30-50 میلی‌لیتر در لیتر (foliar spray) سه بار در فصل	افزایش رشد سلول‌های ریشه، افزایش عملکرد، افزایش مواد جامد محلول (TSS) و فعالیت ATPase	یک مطالعه ترکیه‌ای نشان داد محلول پاشی هیومیک اسید با غلظت 30، 40 و 50 میلی‌لیتر بر لیتر رشد ریشه و عملکرد انگور را افزایش داده است.
300 ppm اسپری روی خوشه و برگ در دو نوبت	افزایش وزن و حجم حبه، بهبود پارامترهای شیمیایی و کاهش اسیدیته	اسپری هیومیک اسید دو بار (وقتی قطر حبه‌ 8 میلی‌متر و یک ماه بعد) باعث بهبود تمامی پارامترها نسبت به کنترل شد.
0.5% (50 میلی‌لیتر در 10 لیتر آب) به‌عنوان محلول‌پاشی در زمان تشکیل میوه	کاهش ریزش میوه، افزایش رشد و بهبود توسعه حبه	یک راهنمای هندی توصیه می‌کند هنگام تشکیل میوه، محلول‌پاشی 0.5% انجام شود تا رشد و کیفیت حبه افزایش یابد.
9 mg هیومیک اسید به ازای هر تاک	کاهش شدید نیتروژن، فسفر، پتاسیم و روی در برگ‌ها (اثر منفی)	در پژوهشی روی انگور، مقدار بالای 9 میلی‌گرم هیومیک اسید به ازای هر تاک باعث کاهش عناصر غذایی در برگ‌ها شد، بنابراین باید از مصرف بیش‌ازحد پرهیز کرد.

زمان مصرف هیومیک اسید برای انگور

انتخاب صحیح زمان مصرف هیومیک اسید برای انگور اهمیت زیادی دارد؛ زیرا گیاه در مراحل مختلف رشد به مواد غذایی متفاوتی نیاز دارد.

پژوهش روی چند تاکستان در کشور اسلواکی به منظور یافتن بهترین زمان مصرف اسید هیومیک در انگور نشان داد که ترکیب هیومیک اسید و بور در چهار مرحله، یعنی پس‌از ایجاد برگ، قبل‌از گل‌دهی، بعد از تغییر رنگ حبه‌ها و در مرحله رشد شدید دانه‌های انگور به صورت محلول‌پاشی باعث افزایش انتقال مواد معدنی به درخت و بهبود کیفیت میوه شد.

راهنمایی‌های کشاورزی هندی هم درباره زمان استفاده از اسید هیومیک برای انگور بیان می‌کنند که اگر زمان مصرف هیومیک اسید برای درختان مختلف خصوصا انگور، پیش‌از گلدهی (اواخر زمستان تا اوایل بهار)، مرحله تشکیل میوه (فروردین–اردیبهشت) و هنگام تغییر رنگ حبه‌ها (وریزان) انتخاب شود، بازدهی درخت عالی خواهدبود.

مقدار مصرف اسید هیومیک برای درخت انگور

به‌عنوان یک راهنمای کلی، مقدار مصرف اسید هیومیک برای هر درخت انگور بسته به نوع محصول، روش استفاده و شرایط خاک متفاوت است. پژوهش‌ها و دستورالعمل‌های تولیدکنندگان، چند محدوده رایج را پیشنهاد می‌کنند:

1. کودآبیاری هیومیک اسید برای درخت انگور (مصرف خاکی): در سامانه‌های آبیاری قطره‌ای، استفاده از ۲–۳ لیتر محلول هیومیک اسید در هر هکتار در مرحله پیش‌از گل‌دهی و تکرار آن در مراحل دیگر پیشنهاد شده است.
2. محلول پاشی هیومیک اسید برای درخت انگور: غلظت‌های 0.5% تا 2% (معادل 50–200 میلی‌لیتر در 10 لیتر آب) بسته به نوع محصول استفاده می‌شود. مطالعات علمی غلظت‌های 5–20 میلی‌گرم بر لیتر و 30–50 میلی‌لیتر بر لیتر را نیز گزارش داده‌اند. برای تعیین مقدار مصرف اسید هیومیک برای هر درخت انگور باید بدانید که برای هر نوبت، حدود 200–400 میلی‌لیتر محلول برای هر تاک کافی است.

نکته: مصرف بیش‌از 9 میلی‌گرم هیومیک اسید به‌ازای هر تاک می‌تواند باعث کاهش نیتروژن، فسفر، پتاسیم و روی در برگ شود. بنابراین مقدار زیادتری توصیه نمی‌شود. این موضوع شبیه به محدودیت‌های مقدار مصرف اسید هیومیک برای هر درخت پسته است که در درختان دیگر نیز رعایت می‌شود.

به‌طورکلی، نکات مهم در تعیین مقدار مصرف اسید هیومیک برای هر درخت انگور عبارت‌اند از:

• محصولات هیومیک اسید به‌صورت مایع یا پرک(پودری) عرضه می‌شوند. هنگام استفاده باید دستورالعمل شرکت سازنده را رعایت کنید، زیرا غلظت ماده فعال در محصولات مختلف متفاوت است.
• تاک‌های جوان و خاک‌های شنی نیاز به مقدار کمتری اسیدهیومیک دارند، در حالی‌که تاک‌های پیر یا خاک‌های فقیر از مصرف بیشتر سود می‌برند.
• در مناطقی که بارندگی زیاد است یا خاک قابلیت نگهداری آب بالایی ندارد، استفاده از هیومیک اسید به‌صورت تدریجی و در چند نوبت پیشنهاد می‌شود تا از شسته شدن خاک جلوگیری شود.

نحوه مصرف اسید هیومیک برای انگور

همانطور که گفتیم، کود اسید هیومیک برای انگور به دو شکل عمده مصرف می‌شود:

کود آبیاری اسید هیومیک برای انگور

در سیستم کودآبیاری، هیومیک اسید را می‌توان به آب آبیاری اضافه کرد تا به ریشه‌ های تاک برسد. توصیه کلی استفاده از ۲–۳ لیتر محلول کنسانتره در هکتار در مراحل اصلی رشد است. ابتدا مخزن کود را با مقدار تعیین‌شده پر کنید و سپس‌از طریق قطره‌چکان وارد سیستم آبیاری نمایید. این روش مخصوصاً برای تاکستان‌های وسیع مناسب است و با تکرار ماهانه آن می‌توانید ساختار خاک و فعالیت میکروبی را بهبود دهید. تکرار این کار هر 3–4 هفته در فصل رشد به ایجاد تعادل بین تغذیه کامل و رشد درخت کمک می‌کند.

محلول پاشی اسید هیومیک برای انگور

محلول پاشی اسید هیومیک برای انگور برای بهبود سریع رشد و کیفیت میوه بسیار مؤثر است. در این روش:

1. محلول با غلظت 0.5% تا 1% تهیه می‌شود؛ به‌عبارت دیگر، 50 تا 100 میلی‌لیتر از کنسانتره در 10 لیتر آب حل می‌شود. برخی پژوهش‌ها از غلظت‌های 30–50 میلی‌لیتر در لیتر آب نیز استفاده کرده‌اند که باعث رشد بیشتر ریشه‌ها شده است.
2. مناسب‌ترین زمان مصرف هیومیک اسید برای انگور به شکل محلول‌پاشی شامل مراحل تشکیل برگ، قبل‌از گلدهی، زمان تشکیل حبه‌ها و فاز رنگ‌گیری دانه‌ها است. همچنین می‌توان پس‌از برداشت برای کمک به ذخیره انرژی درخت برای فصل بعد نیز محلول‌پاشی کرد.
3. محلول تهیه‌شده را در ساعات خنک روز (صبح زود یا عصر) با سمپاش دستی یا پشتی روی سطح برگ‌ها و خوشه‌ها اسپری کنید. بهتر است سطح برگ کاملاً مرطوب شود اما آب از برگ‌ها نچکد. در سیستم اسپری، افزودن یک ماده چسبنده طبیعی مانند صابون کشاورزی یا Triton B می‌تواند جذب کود هیومیک اسید برای انگور را افزایش دهد.
4. نکته: معمولاً دو تا سه بار محلول پاشی اسید هیومیک برای انگور در طول فصل کافی است. فاصله بین دفعات باید حداقل دو تا سه هفته باشد تا گیاه فرصت جذب مواد را داشته باشد.

سخن پایانی

استفاده از اسید هیومیک برای انگور یک راهکار پایدار و مقرون‌به‌صرفه برای افزایش عملکرد، بهبود کیفیت و مقاومت تاکستان‌ها در برابر تنش‌های محیطی است. این ماده با اصلاح ساختار خاک، افزایش ظرفیت نگهداری آب و بهبود فعالیت میکروبی، ریشه‌ها را تقویت می‌کند و جذب مواد غذایی را افزایش می‌دهد. البته برای جلوگیری از اثرات منفی، مقدار مصرف باید طبق توصیه‌ها تنظیم شود و از مصرف بیش‌ازحد پرهیز شود.

آبادیس؛ تولید کننده تخصصی هیومیک اسید در ایران

شرکت دانش‌بنیان آبادیس به‌عنوان یکی از تولیدکنندگان تخصصی کودهای آلی در ایران، محصولات متنوعی مانند هیومیک اسید، کلات آهن و آمینو اسید را به صورت عمده به فروشندگان و توزیع‌کنندگان عرضه می‌کند. فرمولاسیون دقیق و استفاده از مواد اولیه با کیفیت بالا، سبب شده است که بسیاری از باغداران حرفه‌ای برای خرید هیومیک اسید به این شرکت اعتماد کنند.

اگرچه فروش مستقیم به کشاورزان در سایت انجام نمی‌شود، اما کاربران می‌توانند برای مشاوره فنی و دریافت اطلاعات تماس نمایندگان استانی با آبادیس در ارتباط باشند. این شرکت با داشتن تیم تحقیق و توسعه، محصولات خود را مطابق با استانداردهای بین‌المللی تولید کرده و در اختیار مصرف‌کنندگان قرار می‌دهد.

سوالات متداول

• آیا اسید هیومیک برای انگورهای دیم نیز مناسب است؟

بله، بسیار زیاد! در تاکستان‌های دیم که آبیاری محدود است، اسید هیومیک با افزایش ظرفیت نگهداری آب خاک و تحریک رشد ریشه، مقاومت گیاه را در برابر خشکی افزایش می‌دهد.

• آیا اسید هیومیک طعم یا عطر انگور را تغییر می‌دهد؟

این ماده با افزایش قند و آنتوسیانین، کیفیت میوه را بهبود می‌دهد؛ ولی طعم طبیعی انگور را تغییر نمی‌دهد، بلکه طعم دلپذیرتر آن ناشی از افزایش قند و کاهش اسیدیته میوه است.

• آیا اسید هیومیک محصولی ارگانیک محسوب می‌شود؟

بله، هیومیک اسید از تجزیه مواد آلی مانند لئوناردیت یا کمپوست به دست می‌آید و اگر بدون افزودنی شیمیایی استفاده شود، در سیستم‌های کشاورزی ارگانیک نیز قابل قبول است.